Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Τροφοδοτούμενοι από την κλιματική αλλαγή, οι ωκεανοί έχουν καταγράψει ρεκόρ θερμοκρασίας κάθε μέρα τον περασμένο χρόνο, σύμφωνα με ανάλυση του BBC. Σχεδόν 50 ημέρες κατέρριψαν τα υπάρχοντα υψηλά για την εποχή του χρόνου, στην εποχή των μετρήσεων από δορυφόρους.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Την κύρια ευθύνη φέρουν τα αέρια του θερμοκηπίου, αλλά και το φυσικό καιρικό φαινόμενο El Niño βοήθησε επίσης να ζεσταθούν οι θάλασσες. Οι υπερθερμασμένοι ωκεανοί έχουν χτυπήσει σκληρά τη θαλάσσια ζωή και έχουν προκαλέσει ένα νέο κύμα λεύκανσης κοραλλιών.
Η ανάλυση βασίζεται σε δεδομένα από την Κλιματική Υπηρεσία Copernicus της ΕΕ. Το Copernicus επιβεβαίωσε επίσης ότι ο περασμένος μήνας ήταν ο θερμότερος Απρίλιος που έχει καταγραφεί ως προς τις παγκόσμιες θερμοκρασίες της ατμόσφαιρας, επεκτείνοντας αυτή τη σειρά ρεκόρ για συγκεκριμένο μήνα σε 11 συνεχόμενους.
Για πολλές δεκαετίες, οι ωκεανοί του κόσμου ήταν η «εύκολη λύση» της Γης, όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Όχι μόνο απορροφούν περίπου το ένα τέταρτο του διοξειδίου του άνθρακα που παράγουν οι άνθρωποι, αλλά απορροφούν επίσης περίπου το 90% της πλεονάζουσας θερμότητας.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Όμως, κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, οι ωκεανοί έχουν δείξει τα πιο ανησυχητικά σημεία μέχρι τώρα. Δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν, με την επιφάνεια της θάλασσας να καθίσταται ιδιαίτερα ζεστή. Από τον Μάρτιο του 2023, η μέση θερμοκρασία επιφάνειας των παγκόσμιων ωκεανών άρχισε να αυξάνεται όλο και περισσότερο πάνω από το μακροπρόθεσμο πρότυπο, σημειώνοντας νέο υψηλό ρεκόρ τον Αύγουστο.
Οι τελευταίοι μήνες δεν έφεραν ανάπαυλα, με την επιφάνεια της θάλασσας να φτάνει σε νέο παγκόσμιο μέσο ημερήσιο υψηλό των 21,09C τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, σύμφωνα με στοιχεία του Copernicus. Όπως δείχνει το παρακάτω γράφημα, όχι μόνο κάθε μέρα από τις 4 Μαΐου 2023 και μετά έχει σπάσει το ημερήσιο ρεκόρ για την εποχή του χρόνου, αλλά για ορισμένες ημέρες το περιθώριο ήταν τεράστιο.
Περίπου 47 ημέρες κατέρριψαν το ρεκόρ για εκείνη την ημέρα του έτους κατά τουλάχιστον 0,3 βαθμούς Κελσίου, σύμφωνα με την ανάλυση των δεδομένων Copernicus από το BBC.
Ποτέ άλλοτε στην εποχή των δορυφόρων το περιθώριο ρεκόρ δεν ήταν τόσο μεγάλο.
«Το γεγονός ότι όλη αυτή η ζέστη πηγαίνει στον ωκεανό και στην πραγματικότητα θερμαίνεται (από ορισμένες απόψεις) ακόμη πιο γρήγορα από ό,τι πιστεύαμε, προκαλεί μεγάλη ανησυχία», λέει ο καθηγητής Mike Meredith από το British Antarctic Survey. «Αυτά είναι πραγματικά σημάδια ότι το περιβάλλον μετακινείται σε καταστάσεις όπου πραγματικά δεν θέλουμε να είναι και αν συνεχίσει προς αυτή την κατεύθυνση οι συνέπειες θα είναι σοβαρές».
Τεράστια επίδραση στη θαλάσσια ζωή
Αυτή η ανθρωπογενής υπερθέρμανση των ωκεανών έχει σημαντικές επιπτώσεις στην παγκόσμια θαλάσσια ζωή και μπορεί ακόμη και να μεταβάλλει τον εποχιακό κύκλο των θερμοκρασιών της θάλασσας, σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη. Ίσως η πιο σημαντική συνέπεια της πρόσφατης υπερθέρμανσης ήταν η μαζική λεύκανση των κοραλλιών παγκοσμίως.
Αυτά τα βασικά φυτώρια των ωκεανών γίνονται λευκά και πεθαίνουν επειδή τα νερά στα οποία ζουν γίνονται πολύ ζεστά. Αποτελούν κρίσιμο στοιχείο στο οικοσύστημα των ωκεανών, όπου ζει περίπου το ένα τέταρτο όλων των θαλάσσιων ειδών. Αυτή η ασυνήθης θέρμανση των θαλασσών είχε καταστροφική επίδραση σε ένα από τα πιο αγαπημένα θαλάσσια πλάσματα. Τους αυτοκρατορικούς πιγκουίνους. «Υπήρξαν παραδείγματα κατάρρευσης του θαλάσσιου πάγου πριν προλάβουν να μεγαλώσουν αρκετά οι νεοσσοί του αυτοκράτορα πιγκουίνου και υπήρξαν γεγονότα μαζικού πνιγμού», λέει ο καθηγητής Meredith. «Ο αυτοκρατορικός πιγκουίνος είναι ένα απειλούμενο είδος λόγω της κλιματικής αλλαγής και ο πάγος της θάλασσας και οι θερμοκρασίες των ωκεανών εμπλέκονται έντονα σε αυτό».
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας έχει αντίκτυπο, με ορισμένα πλάσματα να έχουν εξαφανιστεί εντελώς από τις παράκτιες τοποθεσίες – για παράδειγμα ορισμένα είδη στρειδιών. «Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής είναι ότι συμβαίνει πολύ γρήγορα για να το καλύψει η διαδικασία της εξέλιξης των ειδών», λέει η θαλάσσια βιολόγος Dr Nova Mieszkowska στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ.
Στην ακτή της Ουαλίας, μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο Aberystwyth χρησιμοποιεί την ίδια τεχνολογία που χρησιμοποιεί η αστυνομία σε έναν τόπο εγκλήματος για να παρακολουθεί τις αλλαγές στον θαλάσσιο πληθυσμό του Cardigan Bay. Συλλέγοντας ίχνη DNA από δείγματα νερού, έχουν δείξει ότι κάποια χωροκατακτητικά είδη ευδοκιμούν, συμπεριλαμβανομένης μιας θαλάσσιας βλέννας που πιστεύεται ότι προέρχεται από την Ιαπωνία και η οποία μεγαλώνει και απλώνεται σαν χαλί στον πυθμένα της θάλασσας. «Αποτρέπουν την ανάπτυξη γηγενών οργανισμών στις περιοχές που αποικίζουν», λέει ο καθηγητής Iain Barber, επικεφαλής των Επιστημών Ζωής στο Πανεπιστήμιο Aberystwyth. «Επειδή τα πάνε τόσο καλά στο περιβάλλον μας, μπορούν ενδεχομένως να καταλάβουν τεράστιες περιοχές του βυθού».
Τα είδη που είναι πιο χωροκατακτητικά φαίνεται να ανταποκρίνονται πιο έντονα στην υπερθέρμανση του πλανήτη και στις αυξανόμενες θερμοκρασίες του νερού, λέει ο καθηγητής Barber.
Η επίδραση του El Niño
Ένας σημαντικός παράγοντας που έκανε τον περασμένο χρόνο πιο επιδραστικό στις θάλασσες σε όλο τον κόσμο ήταν το καιρικό φαινόμενο El Niño, προσθέτοντας στις ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Το El Niño προκαλεί την άνοδο θερμότερων νερών στην επιφάνεια του Ειρηνικού. Ως αποτέλεσμα, τείνει να ανεβάζει τον παγκόσμιο μέσο όρο θερμοκρασίας.
Το El Niño ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2023 – μετά από μια παρατεταμένη περίοδο ψυχρότερων συνθηκών του La Niña – και έφτασε στο αποκορύφωμά του τον Δεκέμβριο, αν και έκτοτε έχει εξαφανιστεί.
Όμως και άλλες ωκεάνιες λεκάνες που συνήθως δεν επηρεάζονται από το El Niño έχουν επίσης βιώσει ρεκόρ θαλάσσιων θερμοκρασιών – αφήνοντας τους επιστήμονες να προσπαθούν να βρουν τι ακριβώς συμβαίνει.
«Ο Ατλαντικός ήταν πιο ζεστός από το συνηθισμένο και αυτό δεν είναι ένα μοτίβο που συνήθως συνδέεται με το El Niño – επομένως είναι κάτι διαφορετικό», εξηγεί ο Carlo Buontempo, διευθυντής του Copernicus. Αυτή η αύξηση της θερμοκρασίας εξακολουθεί να επιμένει σε πολλές ωκεάνιες λεκάνες, συμπεριλαμβανομένου του τροπικού Ατλαντικού.
Οι θερμότερες θάλασσες δίνουν επιπλέον ενέργεια στις τροπικές καταιγίδες και αυτό συμβάλλει στην τροφοδοσία μιας δυνητικά επιζήμιας εποχής τυφώνων.
«Υπάρχει ακόμα ένα μεγάλο κομμάτι θερμότερου νερού από το συνηθισμένο στον τροπικό Ατλαντικό και αυτή είναι η κύρια περιοχή ανάπτυξης των τροπικών κυκλώνων», προσθέτει ο Δρ Buontempo. «Είμαστε σχεδόν ένα μήνα μπροστά όσο αφορά τη θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας στον Ατλαντικό σε σχέση με τον ετήσιο κύκλο, επομένως αυτή είναι μια περιοχή που πρέπει να παρακολουθήσουμε», συμπληρώνει. Εκτός από αυτές τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις, οι ερευνητές προειδοποιούν ότι θα υπάρξουν μακροπρόθεσμες συνέπειες στις οποίες θα πρέπει να προσαρμοστεί η κοινωνία.
Για παράδειγμα, το λιώσιμο των πάγων και η υπερθέρμανση των ωκεανών είναι πιθανό να συνεχίσουν να τροφοδοτούν την άνοδο της στάθμης της θάλασσας στους επόμενους αιώνες.
«Όταν μιλάμε για την κλιματική αλλαγή, τείνουμε να τη μειώνουμε σε αλλαγές στην επιφάνεια, επειδή ζούμε εκεί», λέει η Angélique Melet, ερευνήτρια της Mercator Ocean International.
«Ωστόσο, ο βαθύς ωκεανός είναι μια από τις πτυχές της υπερθέρμανσης του πλανήτη που μας δεσμεύει σε αιώνες και χιλιετίες κλιματικής αλλαγής», προσθέτει. Τονίζει επίσης ότι αυτός είναι ένας σοβαρός λόγος που πρέπει να επιμείνουμε με τη μείωση των εκπομπών άνθρακα.
«Ανάλογα με τις ενέργειές μας, μπορούμε να μειώσουμε την ταχύτητα αυτής της θέρμανσης και να περιορίσουμε το συνολικό εύρος της καθώς και το ύψος της ανόδου της στάθμης της θάλασσας».
